ساختار روایی منطق‌الطیر عطار و ملاحظات مربوط به اقتباس نمایشی از آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تئاتر، دانشکده سینما-تئاتر، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

عطار نیشابوری از عارفان و شاعرانِ بزرگ قرن ششم و هفتم، و از پیشگامان داستان‌سرایی فارسی به حساب می‌آید و در هر دو جنبه تاثیری عمیق بر عارفان و داستان‌سرایان بعد از خود داشته است. وی از حکایت و داستان به ‌مثابه‌ی ابزاری برای تشریح و تایید مفاهیم عرفانی و تشریحِ مراحل سلوک استفاده کرده است. بهرگونه بررسی پیرامونِ عطارِ عارف و عطار داستان‌سرا، باید پیوندِ این دو بعد را دربر بگیرد. در این مقاله، محتوا و ساختارِ روایی منطق‌الطیر به عنوان نمونه‌ای از آثار داستانی عطار بررسی شده است. منطق‌الطیر گل سرسبد و مشهورترین اثر عطار است و از کل یا برخی از داستان‌های آن به شکل مستقل اقتباس‌هایی صورت گرفته است. هدف از بررسی حاضر آگاهی از جنبه‌های نمایشی اثر و ارائه‌ی راهکاری برای اقتباس دراماتیک از آن است. مطالعه‌ی برخی از اقتباس‌های موجود نشان می‌دهد که اغلب اقتباس‌ها وفادارانه بوده است درحالی‌که در یک اقتباس موفق بایستی زمینه و زمانه و نیز، ملاحظات مربوط به مخاطب و رسانه مقصد در نظر گرفته شود.

در این مقاله، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و به روش توصیفی- تحلیلی، نخست به معرفی درون‌مایه‌ی فکری و ساختار روایی آثار عطار پرداخته‌ایم. آنگاه با تمرکز بر مضمون و قالبِ منطق‌الطیر، برخی از ملاحظاتِ روایی مربوط به اقتباس از این اثر را برای صحنه‌ی نمایش بررسی کرده‌ایم. در پایان نیز، با نقد و بررسی برخی از اقتباس‌های دراماتیک صورت گرفته از اثر، پیشنهاداتی برای اقتباس نمایشی از آن ارائه داده‌ایم. این پیشنهادات احتمالاً خواهد توانست در مورد آثار مشابه مورد تامل قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات