ریخت شناسی شخصیت ادیپوس در نمایشنامه ادیپ شهریار براساس آرای ولادیمیر پراپ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار ،دانشکده هنر دانشگاه دامغان. دامغان. ایران.

چکیده

نمایشنامه ادیپ شهریار، یکی از مشهورترین نمایشنامه‌های تاریخ ادبیات نمایشی جهان است. این تراژدی در قرن پنج ق.م در یونان باستان به قلم سوفوکلس پدید آمده است. ادیپ شهریار را به عنوان یک نمونه تمام عیار تئاتر یا تراژدی ارسطویی می‌دانند. این اثر از زوایای متعددی از جمله روانشناسی، جامعه شناسی و نقد ادبی تحلیل و بررسی شده است. ساختارگرایی به عنوان یک روش نقد و تحلیل متون ادبی تأثیر عمیقی بر تاریخ ادبیات گذاشته است. ولادیمیر پراپ با تمرکز بر ادبیات فولکلوریک و افسانه‌های عامیانه، در پژوهشی موسوم به ریخت‌شناسی قصه پریان، روش جدیدی برای تفسیر و واکاوی ساختار قصه و روایت مطرح کرد. روش پراپ بر عملکرد شخصیت‌ها و خویشکاری آنها است. او در نظریه اش هفت شخصیت تکرارشونده را بر اساس عملکردهای‌شان معرفی می‌کند. ادیپوس به عنوان قهرمان تراژدی به سبب اعمالش، مرتکب گناهی بزرگ می‌شود و از جایگاه رفیعش سقوط می‌کند و تباه می‌شود. به نظر می‌رسد شخصیت ادیپ شهریار براساس الگوی پراپ درباره شخصیت‌های تکرارشونده قابل تحلیل است. در حقیقت پژوهش حاضر که به روش توصیفی-کیفی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای و مطالعه متون پدید آمده است، تلاش دارد نشان دهد تک‌تک شخصیت‌های مورد نظر پراپ در تحلیل ساختاگرایانه‌اش، خود ادیپوس هستند یا به عبارتی دیگر شخصیت ادیپوس به گونه‌ای است که تمام شخصیت‌های پراپ را در خود دارد. در این پژوهش با تکیه بر روش پراپ در تحلیل ساختاری روایت و شخصیت ادیپوس به عنوان عنصری سازنده در نمایشنامه، به پرسش‌های تحقیق پاسخ داده شده و نتایج به دست آمده ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها


احمدی، بابک(1382)، ساختار وتاویل متن، تهران: نشرمرکز
ارسطو ( 1337)، بوطیقا، ترجمه‌ی فتح الله مجتبایی، تهران، بنگاه نشر اندیشه
اسکولز، رابرت(1393). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات. ترجمه فرزانه طاهری. تهران: آگاه.
پراپ، ولادیمیر(1369). ریخت‌شناسی قصه. ترجمه مدیا کاشیگر. تهران: نشر روز
پراپ، ولادیمیر(1368). ریخت‌شناسی قصه‌های پریان. ترجمه فریدون بدره‌ای. تهران: انتشارات توس.
پول، آدریان(1388). درآمدی بر تراژدی. ترجمه پدرام لعل بخش. تهران: نشر افراز
سرامی، قدمعلی(1373). از رنگ گل تا رنج خار. شکل‌شناسی قصه‌های شاهنامه فردوسی. تهران: نشر علمی فرهنگی.
سوفوکلس(1385). افسانه‌های تبای. ترجمه شاهرخ مسکوب. تهران: انتشارات خوارزمی
مقدادی، بهرام(1378). فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.
میرزا حسابی، جعفر(1383)، گفتار وکنش‌گرهایش؛ مجموعه مقالات، دانشگاه تبریز. تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی
هارلند، ریچارد( 1385). درآمدی تاریخی برنظریه ادبی از افلاتون تا بارت، مترجم: گروه ترجمه شیراز(علی معصومی، ناهید اسلامی، غلامرضاامامی، شاپورجورکش)، تهران: چشمه.
وبستر، راجر(1382). پیش‌درآمدی بر مطالعه نظریه ادبی. ترجمۀ الهه دهنوی، تهران: روز نگار